راه و روش
محافظت و حمل و نقل اسپرم یخ زده در گاوهای صنعتی از سال 1960، دامداران با پی بردن به اهمیت تلقیح تصنعی و مصنوعی در دام و مزایای آن، استقبال قابل توجهی از این موضوع نموده که از آن برهه زمانی تاکنون این عمل به سرعت در در میان گاوداران متداول گشته و به چهره امری همگانی درآمده می‌باشد . در کشور‌ایران هم این تکنیک در همگی گاوداری های صنعتی و بعضی گاوداری های نیمه صنعتی موضوع استعمال قرار می گیرد .
استعمال از روش تلقیح تصنعی به سرعت جایگزین گاو نر گردیده و فواید بسیاری برای گاوداران دارااست . چون با این روش، فحلی گاو در مقطع مطلوب و حتی در حین فعالیت های روزمره گاوداری شناسایی شده و تلقیح فیس می گیرد . هزینه ذیل عملیات تلقیح مصنوعی، تصویب دقیق مدت تلقیح و آبستنی و تهیه و تنظیم شناسنامه تولیدمثلی ظریف برای گاو، به کارگیری از اسپرم های پروف شده با ارزش اصلاحی بالا، ساخت گردیده به وسیله شرکت های دارای اعتبار اسپرم (بالاخص که به تازگی اسپرم های گزینش جنسیت گردیده که تحولی کلیدی در صنعت گاوداری ساخت خواهد کرد) و در دست گرفتن بیماری های تولیدمثلی از مهمترین مزایای این منش می باشد .
مهمترین عیب این روش این است که برخی تکنسین ها و اشخاص یادگرفتن چشم تلقیح مصنوعی، دانش خود را در رویکرد های کاربردی این تکنیک ارتقا نداده و فقط به مهارت عملی خود توکل می نمایند . در سود علی رغم صرف هزینه، دستور تلقیح از موفقیت نیکی برخوردار نمی گردد که این مساله سبب کاهش درصد آبستنی که یک عدد از شاخص های مدیریت مطلوب گاوداری است، می گردد .
در صورتی نسبت های استاندارد برای آبستنی گله به دست خواهد آمد که یاور با کسب مهارت های عملی تلقیح مصنوعی، اصول بهداشتی و تکنیکی این فعالیت نیز بوسیله ماموران تلقیح رعایت گردد . به این ترتیب عملیات تلقیح مصنوعی به طور کامل بایستی تحت لحاظ دامپزشک و مدیر ایجاد گاوداری باشد . به طوری که کنترل ثبت دقیق اطلاعات تولیدمثلی از اهم وظیفه های مدیریت ایجاد و در اختیار گرفتن کافی عملیات تلقیح و یادگرفتن تکنیک های نو در مورد تلقیح تصنعی و مصنوعی به عهده دامپزشک فارم خواهد بود .
امروزه شرکت های معتبر بخش اعظمی در امر تنظیم و توزیع اسپرم در کل عالم فعالیت می نمایند که اسپرم را زیر حالت در اختیار گرفتن شده استاندارد ساخت و به یاور کلیه اطلاعات موضوع لزوم (کاتالوگ اسپرم) به گاودار عرضه می نمایند .
با این همه، در صورتی که کار با اسپرم به دقت فیس نگیرد، اسپرم ها به سرعت فاسد گردیده و درصد گیرایی اسپرم و عملیات تلقیح مصنوعی گله با اعتنا به هزینه های چهره گرفته با ایراد مواجه می گردد .
طرز ی حفظ و مواظبت از اسپرم منجمد، مخزن ازت مایع و سایر وسایل مورد استعمال نقش به سزایی در نتایج حاصل از تلقیح تصنعی و مصنوعی گاو دارد . هنگامی که اسپرم یخ‌زده خریداری شده به مخزن ازت مایع گاوداری منتقل گردید، مراقبت و در اختیار گرفتن کیفیت آن وظیفه تکنسین ذی‌ربط خواهد بود .
معمولا کمپانی های ایجاد اسپرم، اسپرم را در پایوت های 25/0 و 5/0 میلی لیتر و ارتفاع 7/13 سانتیمتر بسته بندی می کنند . این حجم از اسپرم یخ زده شده دارای تعداد کافی از اسپرماتوزوئیدهای زنده هست که در صورتیکه به نحو درست و در بازه زمانی مطلوب فحلی در رحم گاو قرار داده شود، سبب به آبستنی می گردد .
در دوران تلقیح بایستی پایوت را از تانک ازت مایع خارج و برای ذوب شدن در دستکم دوران ممکن در ظرف آب 35 جایگاه سانتی گراد قرار اعطا کرد . لذا مامور مربوطه بایستی با حداکثر مهارت و سرعت این عمل را انجام دهد تا این‌که اسپرم ها در معرض نوسانات دمایی بیرون از تانک ازت قرار نگیرند .
ظرف آب گرم باید در نزدیکی مخزن ازت مایع قرار گرفته و محل باکس تلقیح چه بسا الامکان سرپوشیده و بادگیر نباشد تا این که تغییرات آب و هوا در فصول سال در کیفیت دمای محل تلقیح تاثیر چندانی نداشته باشد .
اسپرم های منجمد که در دو گونه ml 25/0 و ml5/0 می باشد در حرارت 35 سکو سانتی گراد دستکم به ترتیب 20 و 40 ثانیه نیاز می‌باشد تا از حالت اسپرم یخ‌زده به مایع و حدود مرتبه حرارت بدن رسد . سریع بودن تغییر و تحول وضعیت اسپرم از جامد به مایع سبب می شود میزان تلفات اسپرماتوزوئید به دستکم برسد و در سود درصد گیرایی تلقیح بالا رود . اما تکنسین تلقیح بایستی براساس راهبرد های صادره توسط شرکت های تولیدکننده اسپرم فعالیت نماید، اما برنامه کلی کمپانی ها به فیس دستورالعمل بالا می باشد .
ظرف تعدادی دقیقه حداکثر (15 دقیقه) پس از ذوب کردن اسپرم می بایست عملیات تلقیح صورت پذیرد . مهمترین مساله، حفاظت از شوک سوز‌و‌سرما آن‌گاه از تراز ذوب کردن می‌باشد . مجددا اهمیت سرپوشیده بودن منزلت تلقیح گاو یاد‌آوری می گردد .
درجه
حرارت مناسب دمای محفظه 25 درجه سانتی گراد رتبه
حرارت بدن دام 38 مرتبه سانتی گراد آب
35 سکو سانتی گراد ازت
مایع 196- درجه سانتی گراد به
صورت خلاصه اهم سفارش های کاربردی به شرح ذیل خواهد بود: 1- تهیه لیست اسپرم های جان دار در تانک ازت و شناخت مامور تلقیح با طرز جور بندی اسپرم گاو در تانک ازت .
2- پیشین از آغاز به عملیات تلقیح تصنعی ضدعفونی و شعله زنی با الکل کلیه وسایل موضوع به کارگیری در تلقیح که از اهم موارد می باشد .
3- بالا آوردن کوبلت محتوی اسپرم ها تا پایین خط انجماد تانک ازت مایع و سرعت عمل مامور تلقیح در بازه برداشتن پایوت اسپرم از داخل کوبلت ها .
4- استفاده از انبر منحصر جهت برداشتن پایوت .
5- حداکثر زمان بستن درب تانک ازت 10-8 ثانیه می باشد .
6- اسپرم خارج شده از تانک ازت را به هیچ وجه نباید مجددا به داخل آن برگرداند .
7- در هر مقطع فقط یک پایوت را از انجماد خارج فرمایید و مطلقا از یک دماسنج الکلی جهت تنظیم دمای آب به کارگیری فرمائید .
8- اعتنا فرمایید که جایگاه حرارت سرنگ تلقیح با رتبه حرارت آب یکسان باشد . برای این عمل می بضاعت و توان از سکو حرارت تن به هم پا به کار گیری از یک حوله کاغذی یا پارچه پاک استعمال نمود تا از تغییرات دست اندرکاران جوی محافظت شود .
9- از یک دستمال کاغذی مناسب یا پنبه استریل جهت کم آب و مراقبت کردن پایوت به کار گیری نمایید . وجود یا آلوده و کثیف شدن به آب باعث مرگ اسپرماتوزوئیدها و کاهش توان باروری آن ها می گردد .
10- مامور تلقیح بایستی همت نماید کلیه عملیات مزبور با نظم و ترتیب و سرعت کافی انجام پذیرد .
11- هر دو هفته یک بار سطح ازت تانک را بازرسی نمائید .